Er was eens een periode waarin niet de vogels de lucht domineerden maar gigantische vliegende reptielen, de Pterosauriërs genaamd. Het woord Pterosauriërs betekent ‘vleugelsauriërs’. De bekendste Pterosaurus is waarschijnlijk de Pteranodon. Pterosaurussen zijn de dieren die het meest in de buurt komen van een ‘echte’ draak. Deze vliegende monsters konden wel 12 meter in spanwijdte worden, wat ze net zo groot maken als een klein sportvliegtuigje. Niet alle Pterosauriërs waren reusachtig sommige Pterodactyl waren met 30 cm in spanwijdte. De Pterosauriërs zijn een uitgestorven groep vliegende reptielen welke samen leefden met de Dinosauriërs. Toch zijn er nog regelmatig mensen die beweren Pterosauriërs te hebben gezien op afgelegen plekken op onze planeet. Pterosauriërs zijn al sinds einde 18e eeuw bekend in de wetenschap maar we beginnen pas nu een beetje te begrijpen hoe deze fascinerende dieren leefden.
Een interessante geschiedenis
De ontdekking van de eerste Pterosaurus (Pterodactylus) was ronduit schok in de toenmalige wetenschapswereld. In 1784 publiceerde Cosimo Alessandro Collini een artikel over een waanzinnig fossiel wat hij had bemachtigd. Een prachtig geconserveerde onbekend dier in een kalkstenen plaat, afkomstig uit een groeve bij Eichstätt Duitsland. Cosimo beschreef het dier eerst als een soort vleermuis maar moest uiteindelijk toegeven dat het idee verwrongen was en zei toen dat het toch om een onbekend type zeedier moest gaan omdat het op geen enkele hedendaags dier leek. Het moest zich dus in de diepten van de zee hebben schuil gehouden voor de mensheid. Om dit met zekerheid te kunnen stellen moest eerst de levenswijze van het dier worden onderzocht.
In 1800 was Naopleon bezig met zijn campagne in Duitsland. Het Franse leger werd vergezeld door een speciale politieke commissaris welke de taak had om zoveel mogelijk kunstschatten en zaken met wetenschappelijke waarde naar Frankrijk te brengen. Zo kwam het Pterodactylus fossiel onder de aandacht bij de vergelijkend anatoom Georges Cuvier. Het fossiel zou echter nooit aankomen in Frankrijk, maar Covier zocht het artikel van Collini op. Hiervoor was het fossiel waarschijnlijk niet eens bekend bij Covier (tijd zonder internet, media etc 😉 ) . Covier concludeerde al snel, op basis van het artikel, dat het om een vliegend reptiel moest gaan vergelijkbaar met het dier ‘Draco’. Cuvier raakte hierdoor betrokken met het idee dat er een wereld moest zijn geweest met dieren die later waren uitgestorven.
Levenswijze van Pterosauriërs
Pterosauriërs waren warmbloedige dieren en uitstekende vliegers. Uit recent onderzoek is gebleken dat Pterosauriërs hoogstwaarschijnlijk acrobatischere vliegers waren dan de hedendaagse vogels (Nature, 30 okt). We weten relatief veel over de zeepterosauriërs omdat voornamelijk deze botten zijn gefossiliseerd. Binnelandse- en woestijnpterosauriërs zijn daarentegen zeldzaam. De botten van Pterosauriërs fossiliseren zeer lastig door hun holle structuur.
Het grootste deel van Pterosauriërs was onbeschubd. Recente vondsten tonen ook aan dat zelfs de vlieghuid onbeschubd was en bedekt door een dunne opperhuid met een dichte vacht van korte haren.
Pterosauriërs waren actieve vliegers en jagers. De dieren die bij het water leefden hebben hoogstwaarschijnlijk over het water gescheerd opzoek naar vis en andere zeewezens zoals inktvissen. Ander Pterosauriërs aten insecten en er zijn zelfs Pterosauriërs geweest (zoals de Quetzalcoatlus ) welke Dinosauriërs hebben gegeten.
Als je meer wilt onderzoeken of lezen over deze fascinerende dieren is het boek ‘Pterosaurs’ van Mark P. Witton een aanrader. Het is zeer speels geschreven, rijk aan schitterende illustraties, en door de vele wetenschappelijke bronnen en het indrukwekkende CV van Mark een gedegen naslagwerk.